Kultura Shqiptare
Nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirė
Ten things you didn't know about images on Wikipedia Shko te: navigacion, kėrko
Kultura: Dikushi i fliste askushit nė dhe tė huaj
Ta dish dhe tė jesh i sigurt se fatbardhėsia dhe lumturia jote gjenden nė Shqipėri, e cila tė jep nder e tė fal emrin Shqiptar. Ēdo shqiptar ėshtė vėllau yt: kurdoherė respektoje, nderoje dhe ndihmoje kur tė ketė nevojė. Mos e pėrbuz gjuhėn e nėnės tėnde duke folur nė gjuhė tė huaj kur nuk ėshtė nevoja. Kujtohu se i pėrket gjuhės mė tė vjetėr qė ka mbirė tė paktėn nė Evropė dhe Mesdhe. Mos e harro gjuhėn e shenjtė Shqipe qė ėshtė gjuha jote gjenetike, gjuha qė shkruhet dhe lexohet njėsoj, gjuha rrėnjė e gjuhėve te Evropės, gjuha e mė e vjetėr e lashtėsisė, gjuha e djepit tė qytetėrimit Mesdhetar dhe Evropian. Kuptoje dhe lexoje mirė ambjetin ku punon e jeton. Prandaj mėso e lexo sa mė shumė gjuhė tė huaja qė tė behesh njeri ditur dhe Shqiptar me mendje tė ndritur. Nderoje flamurin e atdheut tėnd, tė parėve tė tuaj, tė natyrės tėnde. Kush nuk e nderon shenjėn e kombėsisė sė tij, ēnderon veten e vet. Kush mohon kulturėn dhe trashėgiminė e tij bėhet njeri pa shpirt, njeri kot. Ruaje mirė llojin tėnd, karakterin kombėtar dhe krynaltėsinė shqiptare; bindju ligjeve tė vendit kudo qė tė jesh. Ruaje si drita e syve moralin Shqiptar.
Paraqitu si Shqiptar se ndryshe je gėnjeshtar ndaj vetes dhe tė tjerėve qė ke pėrballė. Nėse nuk paraqitesh si Shqiptar, atėhere ēfar kulture mendon se pėrmban apo pėrcjell? Je frigaē nėse nuk paraqitesh si Shqiptar, sepse ke frike e turp nga vetja jote dhe po kėshtu sillesh ndaj tė huajve qė tė shkelin me kėmbė. A mendon se je i zgjuar kur mohon vetveten? A e ndjen se ēfar ere tė vjen kur urren vetveten, llojin tėnd, prindėrit dhe tė afėrmit qė tė kanė lindur dhe rritur? Nėse mendon qė dallon se nuk ke kulturė si Shqiptar ose po ashtu mendon se nuk ka tė tillė, domethėnė je askushi, atėhere si ka mundėsi tė dallosh kulturėn e huaj dhe ti pėrkasėsh asaj?! Me njė fjalė je njeri pa shpirt, njė copė mishi me dy sy. Po tė kujtoj se kultura dhe trashėgimia janė rrėnjėt qė ushqejnė shpirtin e njeriut. Njeriu ka vlerė duke shtuar vlerė dhe jo duke mohuar vlerė.
Mos harro se tė tjerėt tė venė atė ēmim qė i vė vetes. A mos po mendon se po jep mend se kush do zgjidhet ose si te zhvillohet vendi i huaj ku je? Apo mendon se takon apo do kesh tė bėsh me tė huaj qė iu dėgjojnė nė kėtė drejtim?! A mos kujton se tė huajt, qofshin me kulturė, do tė tė bėjnė mik ty qė paraqitesh si me pa kulturė? A nuk ke vėnė re qė tė huajt pėrpiqen tė gjejnė trashėgimi pėr veten e tyre me qėllim qė tė paraqiten me kulturė? Po ashtu, duket se nuk vė re qė tė huajt me kulturė nuk kanė turp tė tregojnė origjinėn apo vjetėrsinat e tyre? Eh, mjerė vendi i huaj pėr ty dhe mjerė vetja jote o jetim i mjerė! Kujtohu qė nė vend tė huaj je pranuar pėr tė paguar qera. Nėse tė ka ardhur koha pėr tu martuar, lidhjen martesore bėje vetėm me familje Shqiptare, sepse kėshtu nuk tretesh nė dhe tė huaj dhe kėshtu ke vlerė si njeri dhe si kulturė; domethėnė nuk je material mbushės pėr shoqėritė e huaja dhe ruan fisnkėritė familjare arbėrore.
Natyra dhe gjeni biologjik tė lindi Arbėresh, Ilir, Shqiptar. A mos je i zgjuar qė ia fal veten apo fėmijėt njė kulture, gjuhe apo vendi tė huaj? Pėrgjigju vetė se kush fal kėshtu. A mos kujton qė tė huajt janė tė mefshtė edhe kur pyesin pėr gjethet e tuaja dhe nuk pyesin pėr rrėnjėt e tuaja? A mos kujton qė je i zgjuar duke mohuar vetveten, prindėrit tuaj qė tė lindėn e rritėn, njerėzit tuaj qė tė qėndruan pranė? A kujton se tė huajt do tė hapin derėn e shtėpisė dhe do tė tė bėjnė bir pėr shpirt fytyrėn tėnde? A mos kujton se je i zgjuar kur mendon e vepron me shpirt tė ngushtė? A mos mendon qė tė huajt nuk e dallojnė shpejt njė gėnjeshtar dhe vesin e tij pėr tė gėnjyer pėrsėri? A mos mendon se i rrit vlerė vetvetes kur shan apo i shprehesh kėshtu tė huajve?
Respektoje veten dhe Shqiptarėt e tjerė. E mbi tė gjitha, tė mendosh jo vetėm tė punosh nė Shqipėri, por edhe pėr Shqipėrinė; sepse ndodh qė mund tė jetosh e punosh edhe nė Shqipėri, por jo pėr Shqipėrinė! Bashkoji forcat tuaja me Shqiptarėt e tjerė. Kudo ku tė jesh mblidhi tė mirat e pėrvojat e mira, mendjen e fuqinė tuaj dhe dėrgoji nė Shqipėrinė e bashkuar dhe pėrdori pėr tė.